Świat Mojego Dziecka

Pamięć jest jedną z najważniejszych zdolności w rozwoju i funkcjonowaniu człowieka. To ona gromadzi i przechowuje informacje uzyskiwane w wyniku odbierania wrażeń zmysłowych, spostrzegania i myślenia. Dzięki temu mogą one być wykorzystywane w późniejszym działaniu. Działanie pamięci opiera się zatem na trzech procesach zapamiętywaniu, przechowywaniu i przypominaniu. Ponadto istnieją jeszcze różne sposoby klasyfikacji pamięci.

Dziecko ćwiczy swoją pamięć już w okresie prenatalnym — słyszy i zapamiętuje głosy rodziców, rozpoznaje bicie serca, melodie, dźwięki z otoczenia mamy. Kilkumiesięczny maluch pamięta już twarze najbliższych osób, potrafi je odróżnić od obcych, zapamiętuje swoje ulubione zabawki, którymi się zawsze bawi, obrazy oraz kształty. Pamięć umożliwia również rozróżnianie obserwowanych przedmiotów, osób, a także np. zwierząt od roślin.

Zapamiętywanie czynności oraz systematyczne powtarzanie ich (rytuały, ćwiczenia, zabawa) pozwalają na kształtowanie kolejnych umiejętności, w tym m.in. raczkowania i chodzenia. Dzięki temu dziecko cały czas udoskonala zdobywane sprawności. Neurolodzy udowodnili, że zdobywanie wiedzy oraz umiejętności w młodym wieku pomaga dłużej zachować komórki nerwowe. Bez tego szybciej one obumierają. Prawdę zawiera zatem w sobie stare, ludowe porzekadło — Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał. Okazuje się przy tym ponadto, że jeśli dziecko nie będzie się uczyć, to jako dorosły człowiek może mieć jeszcze poważniejsze, niż tylko brak wiedzy, problemy.

Istnieją różne sposoby klasyfikacji pamięci w zależności od czasu jej trwania, charakteru, sposobu przypominania oraz zapamiętywanych treści.

Klasyfikacja ze względu na doświadczenie

• pamięć gatunkowa
• pamięć osobnicza.

Klasyfikacja ze względu na długość trwania

• sensoryczna (ultrakrótką, pamięć zmysłów, USTM) — 2-4 sekundy
• krótkotrwała (operacyjną, pamięć świeżą, STM) — do 18 sekund
• długotrwała (LTM) — liczona na lata
  • deklaratywna (jawną, świadomą)
    • semantyczna
    • epizodyczna
    • autobiograficzna
  • niedeklaratywna (ukrytą, nieświadomą) — nieświadome przypominanie wcześniej wyuczonego wzorca.

Klasyfikacja ze względu na rodzaj zapamiętywanych informacji

• pamięć ruchów
  

  

• pamięć obrazów (czyli spostrzeżeń)
  • wzrokowa
  • słuchowa
  • dotykowa
  • smakowa
  • węchowa
• pamięć myśli
• pamięć uczuć
• pamięć słów.

Klasyfikacja ze względu sposób zapamiętywania

• mechaniczna
• logiczna.

Klasyfikacja ze względu półkulę przechowującą informacje

• pamięć symultaniczna — prawopółkulowa
• pamięć sekwencyjna — lewopółkulowa.

Niezależnie od indywidualnych różnic na efektywność procesów pamięciowych wpływają charakterystyczne etapy rozwojowe dziecka oraz liczne czynniki sytuacyjne.

Aby wspierać rozwój malucha pod kątem kształtowania jego pamięci, a także spostrzegawczości i refleksu dobrze jest odpowiednio do jego wieku się z nim bawić się oraz rozmawiać na różne tematy. Stymulowanie procesów pamięciowych powinno polegać na kształtowaniu zdolności do dowolnego i logicznego zapamiętywania poprzez dostępne dziecku operacje umysłowe. Sposoby klasyfikacji pamięci pomogą ocenić, na jakie jej aspekty dana zabawa wpływa.

Źródła:

Włodarski Z., Matczak A., Wprowadzenie do psychologii,Warszawa 1998, s. 200-207.
Maruszewski T., Pamięć jako podstawowy mechanizm przechowywania doświadczenia, w: Psychologia, Podręcznik akademicki T II, Gdańsk.
Lachowicz M., Podstawowe rodzaje pamięci.