nauka przez zabawę
Ortografia bez ćwiczenia nie jest łatwa. Istnieje wiele metod doskonalenia znajomości zasad pisowni. Można też poprzez praktykę zapamiętywać trudniejsze słowa. Szybkim i przyjemnym dla ucznia sposobem na opanowanie reguły ortograficznej jest wierszyk ortograficzny. Oprócz praktycznej wiedzy wspiera on rozwój pamięci i koncentracji oraz poczucie rytmu i rymu. Wyrazy wykorzystane w wierszu mogą ponadto poszerzać słownik […]
Samo poznanie liter, sylab czy nauka globalna nie wystarczą, aby nauczyć się czytać płynnie i ze zrozumieniem. nie wszystkim wystarczą. Coraz więcej dzieci miewa też trudności o podłoży dyslektycznym, które skutecznie zniechęcają je do podejmowania trudu czytania i uniemożliwiają pokochanie książek. Nie mówiąc o trudnościach szkolnych, na wszystkich etapach edukacyjnych (i nie tylko z językiem polskim). Warto zatem od początku nauki sztuki dekodowania liter wykorzystywać rożne ćwiczenia wspierające naukę czytania.
Chodzi o to, aby wypracować pewne procesy oraz zainteresować dzieci i zachęcić je do czytania. Poniżej zestawienie zakresów tematycznych ćwiczeń i obszarów, które usprawniają. Czytaj więcej o Ćwiczenia wspierające naukę czytania – rodzaje, pokonywanie trudności …
Każdy świadomie i z zaangażowaniem wychowujący swoje dziecko rodzic stara się pomóc maluchowi w nauce czytania i uprzyjemnić ją. Jak się do tego zabrać, aby przedszkolak nie zniechęcił się i polubił tę trudną umiejętność?
Przede wszystkim nauka czytania opiera się na umiejętności aktywnego słuchania i patrzenia. Nie jest to sama percepcja słuchowa czy wzrokowa. Nie wystarczy też, aby dziecko tylko słyszało, co się do niego mówi, albo rozróżniało znaki. Samo aktywne słuchanie to celowy proces wspierający komunikowanie się z otoczeniem i silnie z nim związany. Duży wpływ na jakość rozumienia i poziom komunikacji dziecka ma jakość mowy, której maluch słucha. Styl, poziom językowy i sposób mówienia w otoczeniu rozwijają jednakże nie tylko jeden, ale dwa zmysły — słuch i właśnie wzrok. Czytaj więcej o Nauka czytania — zasady i zabawy …
Ortografia niejednemu uczniowi i dorosłemu spędza sen z powiek. I nie trzeba być dysortografem, aby mieć z nią problemy. Warto za to od najwcześniejszych lat utrwalać zasady pisowni w myśl ludowej mądrości czym skorupka za młodu… Aby zapamiętać, jak dany wyraz się pisze, należy obrać najbardziej optymalną dla siebie metodę. Przy czym nauka ortografii wcale nie musi być ciężka i nudna. Opracowano wiele ciekawych wizualnie i przystępnych treściowo słowników. Można uczyć się reguł i trudniejszych wyrazów z wierszyków ortograficznych. A na podobnych do niżej opisanych treningach ortograficznych opierają się również zajęcia wyrównawcze oraz terapeutyczne dla dyslektyków, dysortografów i uczniów, którzy potrzebują po prostu poćwiczyć.
Opisane niżej 3 metody nauki dedykowane są wszystkich, którzy potrzebują uzupełnić braki językowe lub samodzielnie opanować zasady ortograficzne. Taka nauka spodoba się szczególnie przeciwnikom metody opartej na przepisywaniu trudnych słów, chociaż i ona posiada swoje uzasadnienie i jest skuteczna. Nauka ortografii nie musi się jednakże ograniczać do pisania po „100 razy” danego słowa. Czytaj więcej o Nauka ortografii w 3 metodach …
Jedną z tradycyjnych metod nauki czytania i pisania jest metoda fonetyczna, opierająca się na głoskowaniu i zamienianiu liter w głoski (analizie i syntezie głoskowej). Głoskowanie w tym wypadku często przeplata się z sylabizowaniem. Dziecko ma zatem za zadanie złożyć wyraz z poszczególnych, pojedynczych głosek. Proces ten jest niezwykle trudny i skomplikowany dla umysłu dziecka. Nie wszystkie przedszkolaki są w stanie prawidłowo i świadomie to wykonać. Wspólne zabawy i proste ćwiczenia dające radość i frajdę mogą znacznie pomóc w głoskowaniu.
Rodzic mówi sylabę, a dziecko ma dołożyć inną sylabę tak, by powstało słowo.
Rodzic wypowiada słowa z podziałem na głoski. Dziecko dokonuje ich syntezy i podaje całe słowo.
Zabawa, dzięki której dziecko może opanować rozpoznawanie liter, nauczyć się składać je w słowa, a tym samym czytać. Poniższa gra może stanowić uzupełnienie każdej metody nauki czytania (zarówno fonetycznych, opartych na literowaniu, jak i globalnych), bazując na spostrzegawczości i percepcji wzrokowej dziecka. Forma zabawy łatwiej przekona ucznia, że dekodowanie zapisanych słów nie musi być żmudne, ale oprócz praktycznych umiejętności przynosi również frajdę.
Wiek: od 5 lat
Umiejętność naśladowania, kontynuowania i uzupełniania sekwencji to bardzo ważna zdolność, bez której niemożliwe staje się posługiwanie językiem mówionym i pismem. Mówienie, czytanie i pisanie to bowiem odpowiednie odtwarzanie dźwięków i liter. Zanim dziecko w pełni nauczy się pisać oraz czytać, warto poćwiczyć z nim sekwencje obrazkowe, układając zagadki wymagające od dziecka kontynuowania lub uzupełniania wzoru. Wspiera to rozwój percepcji wzrokowej, dostrzegania zależności i przewidywania następstw. Tym samym kształtuje pamięć sekwencyjną.
Ćwiczenia sekwencji oparte są na trzech głównych etapach — naśladowanie, kontynuowanie i uzupełnianie sekwencji.
Poniżej opis możliwych czynności z przygotowanymi kartami do zabawy w sekwencje oparte o zimowe motywy.
Wiek: 3 r.ż.
W alfabecie polskim samogłosek jest zdecydowanie mniej niż spółgłosek (bo 8), dlatego naukę liter łatwiej zacząć od nich. Wierszyki do nauki samogłosek mogą okazać się dobrym pomysłem na zabawę i rozbudzenie ciekawości dziecka.
Wkomponowanie tych wyjątkowych dźwięków w treść wierszyka ułatwia ich zapamiętanie dzięki rymom i rytmowi. Zapamiętywana treść wzbogaca ponadto słownictwo i kształtuje umiejętność wysławiania się dziecka. Rymowanki zalicza się do metod oraz zabaw usprawniających pracę narządów artykulacyjnych, percepcję słuchową, rozwijających pomysłowość i wspierających pamięć. Forma ta jest przyjazna dziecku, które chętnie i szybko przyswaja sobie rytmiczne, ciekawe i dowcipne teksty.
Wierszyki do nauki samogłosek mogą być wykorzystywane podczas edukacji w domu, w przedszkolu i w szkole. Doskonale sprawdzają się, gdy należy utrwalić wiedzę fonologiczną lub wesprzeć umiejętności czytania zdobyte jakąkolwiek metodą (tradycyjną, globalną, odimienną).
Wiek: od 5 lat (można próbować wcześniej)
Oto krótki wierszyk z pokazywaniem o zajączku. Spodoba się maluszkowi i zachęci go do samodzielnego odtwarzania ruchów ręki, ucząc treści na pamięć i prawidłowej wymowy. Ilustrowanie wierszyka za pomocą dłoni wspiera rozwój pomysłowości i zapoznaje dziecko z pewnymi symbolami oraz gestami znanymi wielu kulturom. Odpowiednie ułożenie palców, ruchy nadgarstków czy zginanie paluszków to bardzo przydatne ćwiczenia motoryki małej przygotowujące m.in. do pisania, ale przede wszystkim usprawniające dłonie malucha. Rymowanka z kolei ułatwia zapamiętanie tekstu, pozytywnie wpływa na percepcję słuchową i utrwala właściwą prozodię.
Zabawy na rączki i paluszki są odpowiednie dla dziecka w każdym wieku. Pokazywanki połączone z wierszykiem sprawiają wiele radości, a bawić się w nie można zawsze i wszędzie; samotnie, w parach i w grupie. Stwarzają również możliwość ciepłego, twórczego i rozwijającego kontaktu rodzica z dzieckiem oraz wzmacniania relacji rodzinnych. Wpływają tym samym pozytywnie na rozwój układu hormonalnego malucha, wzbogacając świat jego odczuć i emocji.
Wiek: od 22 m.ż.
Czytaj więcej o Zajączek – wierszyk z pokazywaniem na dłoniach …
Wierszyk utrwalający wyrazy z h, czyli rymowane i zabawne zestawienie wyrazów zawierających „samo h”.
Pomoc dla dzieci w zapamiętaniu pisowni kłopotliwych słów. Tych często i rzadziej spotykanych. Zabawne zestawienie słów i rymy naturalnie wspierają procesy pamięciowe. Wybór wyrazów może poszerzać słownik czynny i bierny dziecka. Wierszyk utrwalający wyrazy z h łączy zatem przyjemne z pożytecznym. Zabawna rymowanka daje wiele radości, a pamięciowe opanowanie treści, oprócz wsparcia ortograficznego, stymuluje rozwój połączeń neuronowych w mózgu, poszerzając tym samym możliwości pamięciowe na długie lata.
Oto zabawny wierszyk utrwalający wyrazy z ó, które stanowią wyjątki ortograficzne. Tekst pomaga dzieciom zapamiętać pisownię kłopotliwych słów. Tych często spotykanych i mniej. Zabawne zestawienie słów i rymy naturalnie wspierają procesy pamięciowe. Wierszyk łączy zatem przyjemne z pożytecznym. Zabawna rymowanka ortograficzna daje sporo radości podczas zapamiętywania, a nauka tekstu, oprócz wsparcia opanowywania zasad ortograficznych, stymuluje rozwój połączeń neuronowych w mózgu, poszerzając tym samym możliwości pamięciowe dziecka na długie lata.
Dzieci potrafią wykorzystać wszystko do zabawy, zatem rodzice mogą również wszystko wykorzystać do nauki przez zabawę. Warto czerpać z dziecięcych umiejętności tworzenia czegoś z niczego i ukierunkować je na zdobywanie wiedzy. Jednym ze sposobów łączenia fantazji ze zdobywanie konkretnej wiedzy jest nauka liter z nakrętkami.
Zabawę zwykłymi nakrętkami można rozpocząć już w bardzo wczesnym wieku dziecka, kiedy maluch na przykład chętnie przekłada małe przedmioty między pojemnikami. W tym wypadku zgromadzone kolorowe nakrętki od butelek po soczkach („Kubusiach” itp.) lub słoiczkach z jedzeniem przydadzą się podczas poznawania liter. Ucząc w ten sposób alfabetu, ćwiczymy zarazem motorykę małą dziecka oraz rozwijamy jego kreatywność.
Dziecięcy świat jest pełen fantazji, dziwów, kolorów. Maluchom niewiele potrzeba, aby szarość codzienności zmienić w barwne przygody. Warto podtrzymywać w nich naturalną kreatywność, chęć tworzenia i poznawania świata. Sprawdzą się w tym Zabawne literki uczące pisania.
Ta prosta zabawa jest odpowiednia dla dzieci, które uczą się pisać i poznają literki oraz cyferki. Kształtuje wyobraźnię, twórcze myślenie, pozwala tworzyć maluchowi swoje światy (fantazjować) i wprawia rękę w pisaniu oraz malowaniu. Ćwiczenie dłoni dodatkowo stymuluje pamięć i pozytywnie wpływa na rozwój mowy (przez pobudzanie ośrodków mowy w mózgu). Skupienie uwagi na zadaniu kształtuje koncentrację dziecka.
Prosta i rozwijająca kreatywność zabawa oparta na skojarzeniach. Pozwala w łatwy sposób tworzyć pomysły przydatne do twórczego myślenia (kojarzenie, spostrzegawczość i fantazjowanie) oraz pisania (ćwiczenie motoryki małej). Umysł ludzki ma bowiem naturalną tendencję do tworzenia nowych wzorców, co widoczne jest najsilniej w wieku dziecięcym. Warto tę umiejętność ćwiczyć, utrwalać oraz rozwijać, wykorzystując w zabawie.
W Konstelacje można bawić się samemu z maluchem lub po zapoznaniu starszych dzieci z regułami pozwolić im działać w większej grupie.
Dzieci często same intuicyjnie dokonują wyboru metody nauki czytania. Dobra znajomość wszystkich liter nie zaszkodzi dziecku przy pierwszych próbach czytania, a biegłość tej sztuki może zostać osiągnięta bardzo szybko. Wiele ogólnodostępnych pozycji do nauki czytania dla sześciolatków zawiera propozycje mieszające różne metody, nie powinno być zatem problemów optymalną nauką. Dziecko uczące się metodami tradycyjnymi samo będzie musiało przebrnąć przez gąszcz fonetycznych pułapek przy czytaniu. Najdłużej utrzymuje się zazwyczaj dźwięczny odczyt przyimków np. w szkole („w” jest odczytywane z mocnym akcentem, zamiast /f/).
Dobre przygotowanie do czytania tradycyjną metodą fonemową wymaga sprawnej analizy i syntezy słuchowej mowy. Analiza to podział wyrazu na głoski. Synteza to składanie podawanych głosek w wyrazową całość. Rodzice wyjaśniają zazwyczaj swoim dzieciom różnicę pomiędzy samogłoską a spółgłoską, tłumacząc, że po wybrzmiewanych spółgłoskach wyraźnie słychać /y/, a więc: /fy/, /zy/,/my/, /szy/ zamiast /f/, /z/, /m/, /sz/. W ten sposób sami robią w dziecięcym świecie głosek bałagan.
Uczą, że spółgłoska posiada pogłos „y”, a więc nie /sz – a – f – a/, a / szy – a- fy – a/.
Samogłoski są doskonałymi sprzymierzeńcami w nauce czytania. W języku polskim jest ich osiem. Sześć ustnych (a, o, u, i, e, y) oraz dwie nosowe (ą, ę). Szczególnie ustne dają się dowolnie wydłużać przy wybrzmiewaniu i są dobrze słyszalne. Pojawiające się dźwięki są, przynajmniej częściowo, niezależne od układu artykulatorów, takich jak usta i język. Proponujemy więc ćwiczenia w formie zabawy, by dziecko mogło samo zauważyć to zjawisko, wykorzystując samogłoski w nauce czytania.
Prezentowane zabawy językowe z literkami mogą być z powodzeniem wykorzystywane podczas wczesnej nauki czytania metodami globalnymi, np. odimienną. Kształtują one rozumienie pisma i pomagają odkrywać świat za jego pomocą. Wychodzą tym samy na przeciw potrzebom rozwojowym dzieci, uwzględniając ich możliwości.
1. Zabawa „Czyje to imię?” — przygotowanie kartoników z imionami najbliższych osób (mama, tata, brat, siostra, babcia, kolega itp.) wyszukanie imion podanych przez rodzica.
2. Zabawa „Litery w imionach” — przygotowanie kartoników z imionami najbliższych osób (mama, tata, brat, siostra, babcia, kolega itp.) wyszukanie w nich liter podanych przez rodzica. Np. wyszukaj imię na literkę M, na literkę T, podaj karteczkę z imieniem, w którym są dwie literki „a”, podaj karteczkę z imieniem, które kończy się na „k” itp. Czytaj więcej o Zabawy językowe z literkami …
Zabawa ta pozwala podkreślić, jak ważne dla rozumienia treści pisanej i słowa mówionego jest uważne słuchanie i dokładne wykonywanie poleceń.
Potrzebnym materiałem jest tu zaledwie kartka papieru i ołówek. W wersji dla starszych dzieci można pobrać test poniżej.
Na początku należy dziecku wyjaśnić, że ćwiczenie będzie wymagało uważnego słuchania oraz dokładnego wykonywania poleceń. Polega na wydaniu krótkiego polecenia, po którym rodzic chwilę czeka, a następnie podaje kolejne. Należy wyraźnie dziecku zaznaczyć, iż żadne polecenie nie będzie dwukrotnie powtarzane, a więc dziecko powinno zachować ciszę i koncentrację.