Wiadomo, że matka jest wyjątkową postacią w życiu dziecka. Oczywiście w procesie wychowania rola matki jest tak samo istotna, jak ojca, niemniej warto sobie zdawać sprawę z różnic, jakie wiążą się z nimi. Matka jest tą osobą, która przez 9 miesięcy ma najbliższy kontakt z maleństwem i po urodzeniu bardzo szybko zaczyna rozumieć swoje dziecko. To między nią a niemowlakiem istnieje początkowo najsilniejsza więź. To na jej cechach biologicznych i psychicznych, zachowaniach ideowych, systemie wartości, na wzorcach postępowania zaczerpniętych z grupy społecznej, w której żyje, bazuje nowy człowiek w trakcie swego dorastania. Rodzice stanowią bowiem pierwszy punkt odniesienia w życiu dziecka.
Znaczenie mamy
Matka ma ogromny wpływ na rozwój dziecka już od samej chwili jego poczęcia. Od jej diety, sposoby życia, emocji zależy zdrowie maleństwa. Po narodzinach prawie nic się w tej kwestii nie zmienia. Od samego początku reakcje dziecka skierowane są na matkę, czyli postać wyodrębnioną z otoczenia. Rola matki cały czas powinna opierać się na miłości i zaufaniu, a jej obecność w życiu dziecka powinna służyć budowaniu pewności siebie i poczucia własnej wartości malucha. Od postawy matki zależy w dużej mierze to, czy i na ile dziecko poczuje się bezpieczne w świecie oraz na ile będzie skłonne uwierzyć w miłość i uczyć się miłości w kolejnych fazach swojego rozwoju. Jakość relacji z matką zdecydowanie wpływa na psychiczny i emocjonalny rozwój dziecka. Matka to najważniejsza osoba w jego życiu, bez względu na to, czy szkrab ma miesiąc, dwa lata, pięć czy czternaście.
Znaczenie matki jest wprost proporcjonalne do poczucia bezradności dziecka. Im maluch więcej potrzebuje opieki oraz troski, tym większa jest rola matki. Brak bliskiej relacji między nią a dzieckiem może skutkować poważnymi konsekwencjami dla rozwoju małego człowieka, np. brak matki w pierwszych miesiącach życia dziecka może wywołać objawy choroby sierocej. Natomiast, kiedy matka przebywa w pobliżu dziecka, bawi się ono różnymi przedmiotami, rozwijając w ten sposób swą aktywność poznawczą. Obecność matki sprzyja zatem swobodnej, naturalnej aktywności poznawczej malucha.
Matka-wychowawczyni
Kobieta pełniąca rolę matki to również pierwsza wychowawczyni. To ona w rodzinie jest odpowiedzialna za tworzenie klimatu uczuciowego, za postawę empatyczną, pełną wrażliwości i ciepła, która przekłada się pośrednio na rozwój społeczny dziecka. Specyfiką kobiet jest bowiem ich wyjątkowa i większa niż u mężczyzn wrażliwość na świat osób, na troskę o bliskich, na wspieranie ich w rozwoju, a także pomoc w każdej sytuacji i za każdą cenę. Matka łatwiej niż ojciec wczuwa się w myśli, przeżycia i potrzeby swego dziecka. Dostrzega więcej sygnałów, trafniej interpretuje mimikę w każdym wieku, dłużej rozmawia z dzieckiem i częściej okazuje mu bliskość oraz czułość. Szczególnie ważne zadanie dla mamy polega na podtrzymywaniu więzi rodzinnych i kultywowaniu tradycji. To ona opiekuje się domownikami, obdarza miłością, zaspokaja potrzeby biologiczne i psychiczne dzieci, uczy, jak okazywać swoje uczucia.
Najlepszą wychowawczynią jest wówczas, kiedy cieszy się szacunkiem oraz miłością męża. Kontakt z matką, która jest szczęśliwą żoną, sprawia, że dziecko uczy się od niej radosnych więzi z osobami drugiej płci. W przeciwnym wypadku dziecko zaczyna bać się ojca lub ma tendencję do tego, by go lekceważyć. Odpowiednio do tego, czy mama jest krzywdzona przez tatę, czy też to ona źle traktuje własnego męża.
Niezwykłe umiejętności mamy
Istotne znaczenie posiada także komunikacja matki i dziecka. Mamy z reguły nie przechodzą specjalnych kursów przygotowujących do macierzyństwa — intuicyjnie wiedzą, na czym to polega, nawet jeśli wcześniej wydaje im się, że jest inaczej. Kobieta od razu potrafi rozmawiać z dzieckiem, od pierwszych jego dni buduje porozumienie, które pozwala później na kierowanie krokami malucha — wydawanie mu poleceń, zakazów, nakładanie obowiązków, regulowanie postępowania, proszenie itp. Mowa matki stanowi jakby komentarz do tego, co dzieje się wokół dziecka i co dziecko robi.
Matka często stanowi wzór do naśladowania dla maluchów. W ich oczach jest autorytetem, któremu chce się zaimponować. Jeżeli sama okazuje szacunek oraz tolerancję i cierpliwość wobec innych ludzi, tego samego uczą się jej dzieci. Wartości matki zostają w nich naturalnie i bezboleśnie zaszczepione. Matka dostarcza też wzorca kobiecości zarówno dziewczynkom, jak i chłopcom. Ułatwia córkom identyfikację z własną płcią, a synom — pierwsze bliskie relacje z koleżankami w wieku dorastania.
Matka jest niezbędna, by maluch mógł się prawidłowo rozwijać w każdej sferze swojego życia.
