Zabawy, a później także gry, od pierwszych dni mają ogromny wpływ na rozwój małego człowieka i przystosowanie go do późniejszego życia. Przedstawiciele wielu nauk (psychologii, pedagogiki, socjologii, etnografii i historii kultury) podkreślają ponadto społeczne źródła oraz humanistyczne wartości zabawy. Przede wszystkim ta forma aktywności człowieka, związana najsilniej z okresem dzieciństwa, ale nie zanikająca w pełni w późniejszym wieku, silnie kształtuje osobowość, uczy dzielić się z innymi, dawać, brać, współpracować i pomaga odnaleźć własne miejsce w grupie.
Społeczny charakter życia ludzkiego związany jest z koniecznością przestrzegania określonych reguł, umiejętnością zachowania się i postępowania. Dziecko musi to opanować odpowiednio wcześnie i we właściwy sposób, jeśli ma prawidłowo funkcjonować w społeczeństwie. To właśnie w czasie wspólnych zabaw i wszelakich gier w przystępny i przyjemny sposób mały człowiek opanowuje podstawowe zasady obowiązujące podczas obcowania z rówieśnikami i osobami dorosłymi. Przydatne mogą się okazać również planszówki dla dzieci.
Najważniejszą wartością zabawy jest zatem to, że stanowi ona działanie silnie wpływające na rozwój na wielu płaszczyznach, przy czym wykonywane jest dla własnej przyjemności z udziałem wyobraźni i twórczych emocji.
Jednym z przejawów zabawy są wszelkiego typu gry z regułami, w tym i gry planszowe. Zainteresowanie nimi może pojawić się już na początku okresu przedszkolnego (ok. 3 r.ż.) bądź w drugiej połowie tego etapu (ok. 5 r.ż.). Największy rozkwit zainteresowania grami i bawienia się według reguł przypada na młodszy wiek szkolny. Dzieci wykazują już sporą samodzielność i aktywność w ustalaniu reguł, którym z pełną świadomością i dobrowolnie się podporządkowują. Działania te mają duże znaczenie dla kształtowania się stosunku młodego człowieka wobec norm i stanowią czynnik stymulujący rozwój autonomii moralnej.
Dlaczego warto sięgnąć po planszówki dla dzieci?
Małe dzieci poznają rzeczywistość głównie w sposób niezamierzony, mimowolny, w rozmaitych sytuacjach dnia codziennego — zdobywanie wiadomości, umiejętności i sprawności w tej mało systematycznej formie można ulepszyć, traktując zabawę oraz gry jako swoiste metody uczenia się wciąż jeszcze bez szkolnego rygoru. Dzieci grające w gry planszowe mają lepszy kontakt z rówieśnikami oraz rodzicami, lepiej się uczą, potrafią się skoncentrować i postępować według zasad.
– wpływa na wartości poznawcze, pogłębia wiedzę, pomaga w zdobyciu nowej
Gry ze swej natury mają charakter dydaktyczny. Dla młodszych dzieci są pomyślane w ten sposób, aby kształtować określone zdolności czy umiejętności, np. różnicowania barw, zapachów, dźwięków, kształtów, porównywania, klasyfikowania, zapamiętywania, wprowadzać w umiejętność liczenia, czytania, rysowania; niektóre ćwiczą także różne sprawności ruchowe. W grach dla starszych użytkowników tendencja ta nie jest już tak wyraźna.
– wspomaga rozwój intelektualny
Podczas zabawy z grą dziecko utrwala i doskonali przyswojone już sposoby myślenia oraz działania, rozwijając swe możliwości umysłowe i wzbogacając zasób wiedzy o otoczeniu.
– planszówki dla dzieci rozwijają wyobraźnię
Dla dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolny, świat jest miejscem pełnym kolorów i przygód. Kreatywne myślenia stanowi bowiem wrodzoną umiejętność człowieka, potrzebuje ona jednak odpowiednich warunków do jej dalszego rozwoju. Dlatego jest to dobry moment na wprowadzenie gier w życie maluchów. Dzieci wielokrotnie nadają poznawanym rzeczom całkiem nowe znaczenie — najczęściej podczas zabawy, która jest dominującą formą ich aktywności. Toteż niezwykle łatwo przychodzi im zaakceptować świat przedstawiony w grze, i wyobrazić sobie przygody, zadania oraz przenieść cechy jednych przedmiotów na drugie — piasek zmienić w ciasto, pionki stworzyć z kasztanów, żołędzi lub plasteliny, żetony z obrazkami potraktować jako realne rekwizyty. Można także wykorzystać umiejętności twórcze i zainteresowania dziecka do stworzenia własnej gry. Dzięki grom planszowych dzieci mogą w domowych zaciszu przeżywać niesamowite przygody i toczyć prawdziwe bitwy.
– rozwija spostrzegawczość, koncentrację i logiczne myślenie
Wszelkie gry, niezależnie od ich rodzaju (czy ruchowe, czy umysłowe), rozwijają koncentrację uwagi, wymagają skupienia się w większym lub mniejszym stopniu oraz czujności, wdrażając do sprawowania kontroli nad własnych działaniem. Tym samym dla małego dziecka stanowią formę przygotowania do aktywności w postaci działania zadaniowego w toku już zamierzonego uczenia się, dla starszaka zaś mogą być fundamentem wspomagającym proces kształcenia szkolnego.
– kształtuje uczucia i emocje
Z uwagi na wprowadzenie elementu rywalizacji do gry, zabawy te rozwijają na drodze współzawodnictwa umiejętności sprawiedliwego postępowania i uczą znosić przegraną. Przemycają wiele wartości wychowawczych. Zaspokajają potrzebę zdobywania osiągnięć, dają nieograniczoną możliwość ekspresji emocjonalnej. Młodsze dzieci powinny być jednak wprowadzane w ten świat pod okiem dorosłego, ponieważ potrzebować będą pomocy w zrozumieniu i realizowaniu zasad, a przede wszystkim w rozwiązywaniu czy łagodzeniu często wówczas powstających konfliktów. Uczestnictwo w grach staje się swoistą szkołą uczuć, szczególnie gdy dołączony zostanie element odgrywania ról, utożsamiania się z bohaterem.
– wzmacniają więzi społeczne, grupowe oraz rodzinne…
Gry planszowych mają tę przewagę nad komputerowymi, w tym także sieciowymi, iż generują trudne do zastąpienia relacje społeczne, jak wysoka integracja grupy uczestników czy podtrzymywanie więzi rodzinnych. Wspólne granie zarówno wśród rówieśników, jak i ze starszymi (rodzicami, dziadkami) ma silnie integrujące właściwości. Dzieci uczą się otwartości, ufności, współpracy oraz przełamywania oporów wewnętrznych. Nieśmiałe dziecko szybko może w ten sposób zrozumieć, iż nie ma się czego obawiać, ponieważ inni postępują według tych samych, jasnych reguł, a każdy gracz jest akceptowany za to, jaki jest. Gry pomagają poznać i zrozumieć zasady komunikacji międzyludzkiej, zacieśniają więzi, łączą pokolenia. Oczywiście, jeśli w grę wszyscy angażują się — nie jest wskazane granie na siłę.
– stanowi świetny sposób na rozrywkę i spędzenie wolnego czasu
To oczywiste, że gry planszowe, tak jak wszelkie inne zabawy, służą rozrywce, chociaż w ich przypadku intensywnie realizuje się jeszcze zasada uczenia i doskonalenia się przez zabawę. W bardzo prosty i wręcz naturalny sposób wpisują się ponadto w codzienny domowy rytuał, wypierając kolejne godziny spędzane przed monitorem komputera lub ekranem telewizora. Ulubione gry można ponadto z łatwością ze sobą zabrać w każde miejsce na ziemi i grać w nie bez ograniczeń sprzętowych.
Krótka uwaga końcowa
Planszówki dla dzieci należy dobrać do poziomu rozwoju, na jakim aktualnie maluch się znajduje, stawiając tym samym przed dzieckiem nowe zadania, które, aby stymulować rozwój, powinny skłaniać do maksymalnego wykorzystywania posiadanych już umiejętności, np. w zakresie funkcjonowania emocjonalnego czy społecznego. Nie zawsze należy sugerować się propozycją producentów zamieszczaną na opakowaniu, to rodzic wie najlepiej, z czym jego pociecha sobie poradzi, co może stanowić dla malucha twórcze wyzwanie, a z czym lepiej poczekać. Stawiane zadania nie mogą bowiem zbytnio przekraczać jego możliwości. Odpowiednie zorganizowanie warunków dla aktywności dziecka oddziałującej na jego rozwój, pozwala kierunkować przebieg całego procesu oraz świadomie uczestniczyć w wychowywaniu młodego, samodzielnego i zaradnego człowieka.
Źródła:
Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego, Warszawa: WSiP 1992.
Matczak A., Nauczanie i wychowanie jako stymulacja rozwoju [w:] Wprowadzenie do psychologii. Podręcznik dla nauczycieli, Z. Włodarski, A. Matczak, Warszawa: WSiP 1998.
Nitsch C., Hüther G., Wspieranie rozwoju dziecka, Wydawnictwo Olesiejuk 2011.
