Każdy świadomie i z zaangażowaniem wychowujący swoje dziecko rodzic stara się pomóc maluchowi w nauce czytania i uprzyjemnić ją. Jak się do tego zabrać, aby przedszkolak nie zniechęcił się i polubił tę trudną umiejętność?
Przede wszystkim nauka czytania opiera się na umiejętności aktywnego słuchania i patrzenia. Nie jest to sama percepcja słuchowa czy wzrokowa. Nie wystarczy też, aby dziecko tylko słyszało, co się do niego mówi, albo rozróżniało znaki. Samo aktywne słuchanie to celowy proces wspierający komunikowanie się z otoczeniem i silnie z nim związany. Duży wpływ na jakość rozumienia i poziom komunikacji dziecka ma jakość mowy, której maluch słucha. Styl, poziom językowy i sposób mówienia w otoczeniu rozwijają jednakże nie tylko jeden, ale dwa zmysły — słuch i właśnie wzrok.
Aktywne słuchanie — aktywne patrzenie
Wiadomo, że rozmowy z dzieckiem, a wcześniej kąpiele słowne i opowiadanki, wzbogacają słownik malucha. Słuch, w ten sposób stymulowany wieloma bodźcami, staje się też coraz czulszy. Dzięki temu może rejestrować subtelne różnice między fonemami*, sylabami, wyrazami, zwrotami, a także intonacją warunkującą sens wypowiedzi.
Chociaż może to dziwić, mowa to w dużej mierze także mimika i język ciała. Dziecko wrażliwe na zmianę tonu, rytmu, melodii wypowiedzi, potrafi zatrzymać wzrok i skoncentrować się na mówiącym. Potrafi tym samym przeanalizować treść komunikatów pozawerbalnych. Dlatego istotnym elementem rozmów z dzieckiem, który ma wpływ na naukę czytania, jest kontakt wzrokowy.
Wspólne czytanie
O codziennym czytaniu z rodzicem napisano już niemało (patrz artykuł Dzieci uwielbiają, gdy rodzice im czytają! oraz inne o czytaniu z dzieckiem). W skrócie rozwija ono wyobraźnię malucha, wzbogaca jego słownictwo, buduje więzi rodzinne. Jeśli odbywa się systematycznie, porządkuje świat dziecka, daje poczucie stabilizacji i pewności. Może ono jednak przynosić znacznie więcej korzyści. Na wspólnym czytaniu z dzieckiem zasadza się także nauka czytania. Wybierając książkę z kolorowymi ilustracjami i dużym drukiem, tworzymy też często okazję do potrójnej analizy: treści czytanej opowieści, obrazków, które wspomagają wyobraźnię oraz liter. Ponadto, kiedy podczas czytania dziecku wodzimy palcem po tekście, w naturalny sposób wywołamy zainteresowanie tymi tajemniczymi znakami. Łatwo będzie dziecku powiązać je z dźwiękiem i znaczeniem. Wzbudzimy ciekawość, która jest przecież motorem poznania.
O czym pamiętać, gdy dziecko zacznie samodzielnie czytać
- Unikajmy pośpiechu, nie popędzajmy dziecka podczas rozwijania nowej umiejętności.
- Zadbajmy, aby nauka czytania odbywała się w przyjaznej atmosferze, bez napięć i burzliwych emocji. Stres może skutecznie i na długie lata zablokować ekspresję poznawczą.
- Warto dzielić tekst na mniejsze partie. Mniej — oznacza dla dziecka łatwiej i szybciej.
- Nauka czytania może zmienić się w świetną zabawę. Ważne jest tylko, by dziecko zaciekawić zdobywaniem nowych umiejętności i jak najczęściej chwalić. Pochwały wpływają niezwykle stymulująco na pracę mózgu.
Nauka czytania w zabawach
Przeszukiwanie tekstu
Najlepiej w wyznaczonym czasie, dziecko liczy: wyrazy w zdaniu, zdania we fragmencie tekstu, wyrazy napisane wielką literą, identyczne wyrazy w tekście. Dla ułatwienia, które w tym wypadku jest zalecane, może wodzić po tekście wskaźnikiem**. Czynność ta wspiera ponadto umiejętność działania liniowego i przeglądania tekstu od lewej strony do prawej (co często jest zaburzone u dyslektyków).
Wyrazy na tę samą literę
Dziecko stara się wyszukać i podkreślić we wskazanym tekście wyrazy rozpoczynające się na tę samą literę.
W kolejnych wersjach zabawy uczeń odnajduje i podkreśla wyrazy kończące się tą samą literą, wyrazy z dowolną, wskazaną przez nas samogłoską (a, ą, e, ę, i, o, ó\u, y), dwuznakiem (sz, cz, dz, ch itd.), zmiękczeniem (ś, ć, dź, ź, ń). Dalszy etap to wyszukiwanie takiej samej sylaby: na początku, na końcu, a wreszcie — w środku wyrazu.
Wyraz — odpowiedź
Rola dziecka w tej zabawie polega na pokazaniu lub podkreśleniu w tekście wyrazu stanowiącego odpowiedź na jednoznacznie postawione pytanie: Jak nazywa się bohater/chłopiec/dziewczynka? Kto wszedł pierwszy do pokoju? Co stoi na komodzie? itp.
Zdanie — odpowiedź
Podobnie jak we wcześniejszej zabawie, tylko tym razem dziecko odnajduje i wskazuje odpowiednie zdanie jako odpowiedź na postawione pytanie, np. Co powiedział tata?
Krótkie zasady ogólne
Nauka czytania podczas zabawy posiada pewne reguły. Przede wszystkim musi wiązać się z przyjemnością i zafascynowanie. W drugiej kolejności ważne jest, aby podczas każdej zabawy z czytaniem odczytywać odnalezione słowa. Bo czytać możemy na kilka sposobów, o czym decyduje poziom umiejętności dziecka: czytamy – dziecko powtarza; czytamy razem z dzieckiem; odczytujemy początek, a dziecko – koniec wyrazu. Pracujemy na fragmencie tekstu.
Liczba zabaw związana jest ze stopniem trudności tekstu. Na zakończenie namawiamy dziecko do odczytania całego fragmentu.
Zabawa w czytanie angażuje dziecko, sprawia, że nauka staje się dla niego przyjemnością. Dlatego warto pobawić się w ten sposób z młodym czytelnikiem.
* fonem — najmniejsza jednostka mowy (dźwięk mowy), reprezentowana w wypowiedziach przez głoskę;
** wskaźnik — np. palec wskazujący (linijka, ołówek) przesuwany po tekście od lewej do prawej: utrwala kierunek czytania, koordynuje pracę oka i ręki, wspomaga ruch gałek ocznych, wpływa na tempo czytania.
Literatura
Pluta J., Jak się nauczyć czytać, „Świerszczyk. Magazyn dla rodziców”
