Przedszkolaki w naturalny sposób radzą sobie w sytuacji, kiedy trzeba rozdać po kilka przedmiotów lub je podzielić. Są to podwaliny mnożenia i dzielenia, które często potem w szkole kojarzy się z porażką. Wspomaganie dzieci w rozwijaniu intuicji mnożenia, kiedy tylko widoczne stają się jej przejawy, odnosi naprawdę dobry skutek. Zabawy z tabliczką mnożenia i ich praktyczny wymiar na pewno dodatkowo w tym pomogą. O czym informuje już prof. Edyta Gruszczyk-Kulczyńska w książce Dziecięca matematyka — dwadzieścia lat później, odwołując się przy tym również do poglądów Augusta Jeske sprzed ponad 100 lat. Dlaczego w szkole rachowanie oraz mnożenie i dzielenie są zatem takim koszmarem? Czemu ogranicza się naturalny potencjał naprawdę większości dzieci?
Poniżej prezentujemy tylko kilka, popularnych zabaw usprawniających umiejętność mnożenia i dzielenia oraz w przyjemny sposób je wykorzystujących. W ścisłej nauce tabliczki najgorsze są początki i traktowanie tego jako przymusu. Jeżeli chcemy, aby mnożenie zostało opanowane intuicyjnie, musimy zapomnieć o wkuwaniu słupków, a przestawić się właśnie na zabawy z tabliczką mnożenia. Dziecko w zabawie lub codziennych czynnościach szybko potrafi sobie uświadomić, na czym polega to osławione mnożenie.
Zabawy z tabliczką mnożenia dla dzieci przedszkolnych
Słodkie przyjęcie
Wiek: od 6 r.ż. (nawet od 5,5 lat)
Starsze przedszkolaki nie mają większych kłopotów w sytuacjach zadaniowych, gdy trzeba rozdać określonej liczbie osób po kilka przedmiotów. Potrafią policzyć, ile przedmiotów zostało rozdanych lub ile przedmiotów trzeba przygotować. Sprawnie poradzą też sobie, gdy należy pewną liczbę przedmiotów rozdzielić po kilka, żeby było dla każdego tyle samo, a potem policzyć, ile kto dostał. Dlatego zabawa w organizowanie przyjęcia dla lalek, misiów czy nawet autek i planowanie poczęstunku dla nich to dobry dodatkowy bodziec do wykonywania zaprezentowanych rachunków. W trakcie tej zabawy z tabliczką mnożenia dziecko ma sporo okazji do rozdawania przedmiotów „po tyle”.
Zabawa zaczyna się od ustalenia liczby gości oraz zaplanowania, czym się ich podejmie. Przykładowo można założyć, że każdy z gości dostanie po dwa ciastka, kawałek tortu i cztery cukierki, a następnie wyliczyć, ile wobec tego potrzebujemy razem ciastek, tortu, cukierków itp. Można wykorzystać w zastępstwie jedzenia obrazki, kasztany, plastelinę, guziki, klocki itp. Każde z realizowanych przez dziecko działań będzie miało w tej zabawie charakter manipulacyjny, czyli odpowiadający potrzebom rozwojowym przedszkolaka.
Zadaniem dziecka jest podanie liczby gości oraz liczby przygotowanych słodyczy, np.: Zapraszam cztery misie. Dostaną po trzy ciastka. Przygotuję dla nich dwanaście ciastek. Nie należy przy tym wymagać, aby dziecko powiedziało, jak to obliczyło. Wystarczy słownie ująć sens i wynik wykonywanych czynności. Naturalnie należy po zabawie pochwalić dziecko za trud przygotowania przyjęcia i trudy rachowania.
Zabawy z tabliczką mnożenia dla uczniów
Memory
Wiek: od 7/8 lat
Do nauki lub utrwalania tabliczki mnożenia można z powodzeniem wykorzystać klasyczne memory. W tym celu przygotowujemy karty, wycinając je najlepiej ze sztywnego kartonu. Pary powinny wyglądać tak, że jednej karcie piszemy działanie (np. 6×2), a na drugiej wynik (w tym wypadku 12). Takich różnych par robimy co najmniej pięć (na początek). Nowe pary dobrze jest dokładać bądź przygotowywać stopniowo, w miarę jak dziecko poznaje tabliczkę mnożenia. Gdy par jest bardzo dużo, do rozgrywki można wybierać tylko ich część.
Można także skorzystać z gotowych pomocy tego typu, jak na przykład gra firmy Granna „Dwa razy dwa”.
Duetka
Wiek: od 7/8 lat
Do duetki podobnie jak do memory można samodzielnie stworzyć karty. Przyda się w tym celu brystol (najlepiej kolorowy). Wycina się z niego prostokąty wielkości kart do gry. Na każdym prostokącie z jednej strony (awersie) zapisuje się działanie, a na odwrocie (rewersie) — jego wynik. Tak przygotowanymi kartami gra dwoje dzieci. Reguły przypominają nieco „wojnę”. Każdy z graczy dostaje po tyle samo kart, po czym na zmianę dzieci pokazują sobie karty z działaniem (awers). Zadaniem przeciwnika jest podanie wyniku działania, który jest widoczny dla pokazującego. Gdy zgadujący poda prawidłowy wynik, otrzymuje kartkę i kładzie ją obok siebie. Gdy się pomyli, kartka pozostaje u pytającego, który pokazuje prawidłową odpowiedź. Wygrywa to dziecko, które uzbierało najwięcej kartek.
Wyliczanka z mnożeniem — „Bum!”
Wiek: od 9 lat
Ta zabawa matematyczna, wykorzystująca mnożenie, przewidziana jest dla niewielkiej grupy uczestników. Dzieci mają za zadanie liczyć chórem po kolei od 1 do 50, ale w momencie gdy pada liczba podzielna przez 5, należy powiedzieć „bum”. Musi to wypowiedzieć osoba, na którą wypadło w kolejności liczenia. Czyli: 1, 2, 3, 4, bum, 6, 7, 8, 9, bum itd. Jeśli których uczestnik się pomyli, odpada z gry. Jest to doskonała zabawa na sprawdzanie znajomości tabliczki mnożenia i dzielenia przez 5. Kształtuje nie tylko biegłość rachowania, ale również koncentrację.
Poziom trudności lub kombinacje Wyliczanki z „Bum!” można modyfikować, wprowadzając zasadę, że „bum” mówi się na liczby podzielne przez 3 lub 7, w zależności od inwencji graczy.
Tabliczka mnożenia z kostką do gry
Wiek: od 9 lat
Zabawa ta ma na celu wypracowanie biegłości w mnożeniu i błyskawicznego podawania przez dziecko wyniku mnożenia do dziesięciu. Do gry potrzeba kilku osób, kostki oraz kartki do zapisywania wyników.
Na początku gry każdy z uczestników otrzymuje kartkę. W linii pionowej należy napisać na niej liczby od 1 do 10 wraz ze znakiem mnożenia, a na samej górze imię gracza. Po ustaleniu kolejności grania, pierwszy gracz rzuca kostką. Liczbę, która mu wypadła na kostce wpisuje się po 1x na kartce. Następnie kostka przechodzi do następnego gracza i ten robi to samo. Kolejek jest tyle, ile liczb od 1 do 10. Wygrywa ten uczestnik, którego zsumowane wyniki mają największą wartość. Gra budzi wiele emocji i stymuluje procesy pamięciowe.
O pułapce szkolnego kształtowania umiejętności mnożenia i dzielenia
Splot zaniedbań edukacyjnych w zakresie rozwijania intuicji mnożenia i dzielenia oraz dosłowne wbijanie dzieciom, że mnożenie jest skróconym sposobem dodawania jednakowych składników sprawia, że trudno im opanować mnożenie i dzielenie. Można temu zapobiec, organizując odpowiednie ćwiczenia oraz sytuacje zadaniowe.
prof. Edyta Gruszczyk-Kolczyńska
Literatura
Birkenbihl Vera F., Szkoła bez stresu, Dom Wydawniczo-Księgarski „KOS”.
Gruszczyk-Kolczyńska E., Zielińska E., Dziecięca matematyka — dwadzieścia lat później. Książka dla rodziców i nauczycieli starszych przedszkolaków, Kraków 2015,CEBP24.12 Sp. z o.o.
Śliwerscy W.B., Edukacja w wolności. Cz.1, Oficyna wydawnicza „Impuls”.
