Dysleksji rozwojowej nie da się całkowicie zapobiec, ale można znacznie złagodzić jej konsekwencje. Coraz częściej diagnozowane wśród dzieci o prawidłowym rozwoju umysłowym specyficzne trudności w uczeniu się (związane z czytaniem), można wcześniej przewidzieć i podjąć odpowiednie kroki stymulujące rozwój malucha. Symptomy ryzyka dysleksji można dostrzec w kolejnych etapach rozwojowych, poczynając od tych najwcześniejszych a przyglądając się osiągnięciom dziecka z zakresu motoryki dużej i małej, postrzegania wzrokowego i słuchowego, koordynacji wzrokowo-ruchowej, orientacji przestrzennej oraz rozwoju funkcji językowych i komunikacyjnych. Jeśli odpowiednio wcześnie zareaguje się na problemy rozwojowe dziecka i błędy, jakie pojawiają się najczęściej w jego działaniach czy pracach, to można zapobiec utrwalaniu się nieprawidłowych nawyków i pogłębianiu się dysfunkcji.
Do dzieci zagrożonych dysleksją zalicza się te z nieprawidłowo przebiegającej ciąży, skomplikowanego porodu, pochodzące z rodziny obciążonej dysleksją rozwojową, opóźnieniem rozwoju mowy, oburęcznością i leworęcznością. Nie znaczy to, że dysleksja na pewno u nich wystąpi. Niemniej należy takie dziecko uważniej obserwować.
Symptomy ryzyka dysleksji, które można dostrzec w kolejnych etapach rozwoju dziecka (do 3 r.ż.)
Motoryka duża
- brak okresu raczkowania lub słabe raczkowanie
- trudności z utrzymaniem równowagi podczas siedzenia i w postawie stojącej
- późne rozpoczęcie chodzenia, biegania
- niezdarność ruchów
- kłopoty z łapaniem piłki, rzucaniem do celu
- niechęć do zabaw ruchowych
Motoryka mała
- opóźniony rozwój sprawności rąk (motoryki rąk)
- niska zręczność manualna
- nieporadna samoobsługa (mycie rąk, ubieranie się, jedzenie łyżką lub widelcem, zapinanie guzików, odpinanie/zapinanie rzepów)
- niska sprawność w zabawach manipulacyjnych (budowanie z klocków, ustawianie wież)
Funkcje wzrokowe (koordynacja wzrokowo-ruchowa)
- problemy z ustawianiem według wzoru
- problemy z dobieraniem według podobieństw (sortowanie, kategoryzowanie, proste puzzle)
- opóźniony rozwój grafomotoryczny (problemy z rysowaniem, niechęć do rysowania, silne przyciskanie kredki do kartki)
- w wieku 2 lat dziecko nie naśladuje rysowania linii
- w wieku 2 lat 6 miesięcy nie potrafi oddać kierunku poziomego i pionowego linii
- w wieku 3 lat nie umie narysować koła
Funkcje językowe
- opóźniony rozwój mowy
- trudności z różnicowaniem głosek podobnych brzmieniowo
- późno pojawiają się pierwsze słowa
- późno pojawiają się pierwsze zdania proste (po 2 r.ż.)
- późno pojawiają się pierwsze zdania złożone (po 3 r.ż.)
- trudności z zapamiętywaniem prostych wierszyków i piosenek
- mały zasób słownictwa, nagminne mylenie słów
Współwystępowanie wielu z wyżej wymienionych objawów u dziecka pozwala zaliczyć je do grupy dzieci z ryzyka dysleksji. Kiedy rodzice traktują występujące problemy jako zachowania typowe, z których się wyrasta, to objawy ryzyka dysleksji mogą być zauważone dopiero w szkole w postaci niepowodzeń w czytaniu i pisaniu. Warto zatem podejmować systematyczne ćwiczenia z dzieckiem wspierające jego rozwoju psychoruchowy, usprawniające opóźnione funkcje psychomotoryczne czy komunikacyjne.
Trudności uczniów z dysleksją rozwojową mają różny charakter w zależności od wieku dziecka oraz od stopnia nasilenia deficytów rozwojowych. U dzieci do 9. roku życia nie można postawić diagnozy dysleksji, można mówić jedynie o jej ryzyku.
Literatura
M. Bogdanowicz, Ryzyko dysleksji. Problem i diagnozowanie, Harmonia, Gdańsk 2002.
M. Bogdanowicz, A. Adryjanek, Uczeń z dysleksją w szkole, OPERON, Gdynia 2004.
W. Brejnak, Dysleksja, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
H. Pętlewska, Przezwyciężanie trudności w czytaniu i pisaniu, Oficyna wydawnicza IMPULS, Kraków 1998.
